Geschiedenis
De Gereformeerde Kerk Rotterdam is in 2004 ontstaan na een fusie van de kerkelijke gemeenten Gereformeerde Kerk Rotterdam-Centrum (Bergsingelkerk) en de Gereformeerde Kerk Rotterdam-Delfshaven (BMVier). Sinds 2004 is de kerk onderdeel van de Protestantse Kerk in Nederland.
Geschiedenis BMVier
Tidemankerk (1923-1974)
BMVier is gelegen aan de Burgemeester Meineszstraat 4, op de plaats waar tot 1974 de Tidemanstraatkerk stond. BMVier is het kleinere vervolg op een groot gereformeerd kerkgebouw aan de Tidemanstraat in Rotterdam-West, ontworpen door architect Jos de Jonge. De eerste steen werd gelegd op 17 september 1923. De kerk werd op 17 december 1924 in gebruik genomen. Het kerkgebouw met toren op de hoek van de voorgevel was opgetrokken in een sobere, expressionistische bouwstijl. Er bevonden zich 1200 zitplaatsen, waaronder die op de balkons. De liturgische indeling met banken rondom de kansel en orgel was beïnvloed door de opvattingen van Abraham Kuyper.Sinds de jaren zestig van de 20e eeuw liep het ledenaantal van de Gereformeerde Kerk Rotterdam-Delfshaven terug. De grote kerkgebouwen in deze wijk werden één voor één afgestoten: Bospolderpleinkerk (gesloten in 1966). De Tidemanstraatkerk is in 1975 gesloopt. Op dezelfde plek is een woongebouw gebouwd met op de begane grond een kerkelijk centrum. Dit kerkelijk centrum (BMVier) is in 1978 in gebruik genomen.
Duyststraatkerk
Predikantsstoel Tidemankerk
Twee andere kerkgebouwen van de Gereformeerde Kerk Rotterdam-Delfshaven zijn na de ingebruikname van BMVier gesloten. In de Duyststraatkerk was in 1987 de laatste kerkdienst. Dit monumentale gebouw is verkocht aan de Stichting Islamitisch Centrum Nederland. Het gebouw is nu in gebruik als moskee. In 1989 is tenslotte het kerkgebouw Oud-Mathenesse aan de Franselaan gesloopt.
In 1989 heeft de kerkzaal van BMVier een nieuw liturgisch centrum gekregen. Een aantal voorwerpen herinneren aan de andere kerkgebouwen. Het zilveren doopvont, avondmaalstel en liturgische kleden zijn afkomstig uit de Duyststraatkerk. De oude stoel voor de voorganger is afkomstig uit de Tidemanstraatkerk.In 2015 is het kerkelijk centrum van BMVier verbouwd om het wijkpastoraat Rotterdam-West een plek te kunnen bieden. De kerkzaal is verkleind en het aantal kleine zalen of kamers is uitgebreid tot vier. Op de plaats van het podium van de oude kerkzaal is een ruime, moderne keuken ingericht. Zowel de kerkelijke gemeente als het wijkpastoraat maken gebruik van het kerkelijk centrum.
Ds Katinka Broos in BMVier
Andere bijzondere gebeurtenissen
In 1982 ontstond in de Gereformeerde Kerk Delfshaven een opschudding als gevolg van de doop van twee kinderen van een lesbisch paar. De opschudding werd landelijk nieuws. In een uitgebreid bezwaarschrift richtten een groep gemeenteleden zich tot de kerkenraad. Zij eisten dat de predikant en de kerkenraad zouden terugtreden. De kerkenraad bleef echter bij zijn voornemen de doop te bedienen. De groep leden die hier niet in mee wilden gaan liet zich overschrijven naar onder meer de Gereformeerde Kerk te Rotterdam-Overschie.Geschiedenis Bergsingelkerk
De Bergsingelkerk is gelegen aan de Bergsingel 150. De Bergsingelkerk is een ontwerp van de bekende gereformeerde kerkarchitect Tjeerd Kuipers. Op 23 januari 1914 verleende B&W van Rotterdam vergunning om de kerk te bouwen. De bouw werd gegund aan de aannemer A. Witzand en Zn te Utrecht. De eerste steen werd op 2 juni van dat jaar gelegd door ds. J.H. Landwehr, die eraan herinnerde dat de Bergsingelkerk de eerste kerk was die door de verenigde kerk van Rotterdam (door afgescheidenen en dolerenden) werd gebouwd. De plechtige ingebruikneming vond plaats op 8 april 1915. De dienst werd op die dag geleid door de eerdergenoemde ds. Landwehr. Bij de ingebruikneming waren onder meer aanwezig burgemeester A.R. Zimmerman en de A.R.-wethouders A. de Jong en J. van der Molen.
Het exterieur
De kerk is gebouwd op een wigvorming terrein. Door zijn ligging, afmetingen en vormen is de Bergsingelkerk één van de monumentaalste kerken van architect Kuipers. De voorgevel heeft een tweetoren-front en een voorgeplaatste ingangspartij met drie deuren. Dominant boven deze ingangspartij is het grote ronde raam. Naast de beide torens bevinden zich net boven de ingang beelden van pelikanen. Ook halverwege de grote toren is een beeld van een pelikaan geplaatst. Pelikanen stonden in het vroege christendom symbool voor moederliefde. En daarmee als symbool voor de opofferende liefde van Christus.De beide torens zijn afgedekt met leien. De spits van de grote toren wordt bekroond door een goudkleurige windhaan. De kerk is niet in een bepaalde stijl gebouwd, maar bevat jugendstil elementen. De architect heeft getracht in zijn vormen het karakter en de bestemming van het gebouw weer te geven.
De Gereformeerde Kerk Rotterdam is eigenaar van het kerkgebouw. De torenklok is in eigendom van de gemeente Rotterdam. De klok is in mei 2019 geheel gerenoveerd inclusief de wijzerplaten.
Het interieur
De grondvorm van de kerk is een kruis, met in drie armen een galerij. In het interieur vallen de gebeeldhouwde kapitelen boven de pilaren op. De kerkruimte wordt overkoepeld door een houten gewelf. In de as van de kerk, bij de kortste arm, ligt het podium met de preekstoel. Deze preekstoel is een grote platvormkansel met twee trappen die gebouwd is in een klanknis.Op het podium staan tijdens kerkdiensten de preektafel met avondmaalsstel, het doopvont en de kandelaar met de Paaskaars. Het doopvont is afkomstig uit de in 1968 gesloten Nieuwe Zuiderkerk aan de Westzeedijk. De zware sokkel van het doopvont is van Skyros marmer gemaakt en voorzien van beeldhouwwerk (gestileerde ossen karyatiden). De os is het symbool van de profeten en heilige martelaren.
Het zilveren doopbekken is vervaardigd in de kunstwerkplaats van Eisenloeffel. Het deksel is bekroond met een duif en daarop zijn in emaille symbolen van geloof, hoop en liefde aangebracht. De kerkruimte werd oorspronkelijk verlicht door gaslampen die zich in (nog aanwezige) kronen van kunstsmeedwerk bevonden. In 1920 is de gasverlichting vervangen door elektrische verlichting.
In 1955 kreeg de Bergsingelkerk luidklokken. Er kwamen vier klokken in de grote toren te hangen in een gecombineerde luidstoel, voorzien van elektrische luidinrichtingen. De grootste klok weegt 420 kg, de tweede 250 kg, de derde 175 kg en de vierde 110 kg.
Sinds de jaren zestig van de 20e eeuw liep het ledenaantal van de Gereformeerde Kerk Rotterdam-Centrum terug en werden de grote kerkgebouwen één voor één afgestoten. In de Statensingelkerk was in 1986 de laatste kerkdienst waarna de kerk gesloopt is. Daarna werd in 1987 de kerkzaal Atrium gesloten waardoor de Bergsingelkerk als enige Gereformeerde Kerk overbleef.
De Bergsingelkerk onderging in 1977 een verbouwing. Tot deze verbouwing stonden op het podium de banken voor de ouderlingen en diakenen. Op de plaats waar deze zich bevonden is nu een keuken en bergruimte. Ter hoogte van deze banken stonden vroeger hekken die versierd waren met bijzondere lampen. Op een van deze hekken bevond zich de lezenaar van de voorlezer. Bij de verbouwing werd achterin de kerk ook een grote zaal gecreëerd, die onder meer voor vergaderingen en het koffiedrinken na de kerkdienst wordt gebruikt.
In de hal van de kerk bevindt zich – vrij onopvallend – boven de ingangsdeur een tekstbord dat bij de bouw is aangebracht. Dit bord is in 2018 gerestaureerd.
In 2019 is de kerkzaal grondig verbouwd. Het podium is uitgebreid tot ongeveer 100 m2 terwijl de kerkbanken zijn bekleed om het zitcomfort van de bezoekers te vergroten.
Het orgel
De Bergsingelkerk heeft gedurende haar 90-jarig bestaan drie orgels gehad. Het eerste orgel was al oud toen het in de kerk werd opgesteld. Het was afkomstig uit het in 1913 gesloten gereformeerde kerkgebouw aan de Goudsesingel. In deze kerk heeft het orgel vanaf 1885 dienst gedaan. Voordien stond het orgel in de Lutherse Kerk in Haarlem, waarvoor het in 1783 was gebouwd door de Utrechtse orgelmaker Batz.In 1925 werd dit orgel vervangen door een nieuw orgel, gebouwd door de firma A. Standaart te Schiedam; het orgelfront was ontworpen door J.A. Streefkerk. Op 25 mei van dat jaar werd het orgel in gebruik genomen. Het werd die dag bespeeld door J.H. Besselaar, de bekende organist van de Nieuwe Zuiderkerk. Dit orgel is tot 1987 in gebruik geweest. Toen was het dan ook volkomen versleten. In de loop der jaren is het talloze malen gebruikt door leerlingen van de organisten. Het derde orgel werd in 1988 in gebruik genomen. Het was geen nieuw orgel maar het was afkomstig uit de in 1986 gesloten Statensingelkerk. In dat kerkgebouw heeft het vanaf 1936 dienst gedaan. Het orgel is gebouwd door de firma Van Leeuwen uit Leiderdorp. De opvolger van deze firma, Pels en Van Leeuwen uit Den Bosch, heeft het orgel opgebouwd in de Bergsingelkerk. Het kreeg een nieuw front, aangepast aan de kerkruimte en vervaardigd uit het oorspronkelijke tinnen pijpmateriaal. Op het orgel worden tegenwoordig regelmatig concerten gegeven.Andere bijzondere gebeurtenissen
Oprichting Bond van Meisjesvereniging
Op 18 september 1918 werd in de consistoriezaal (huidige zijzaal) van de Bergsingelkerk de landelijke Bond van Meisjesvereniging op G.G. opgericht. Deze bond kreeg in 1924 een eigen bondslied, het bekende ‘Daar klinkt een lied vol levensdrang’. Dit lied was gedicht door de jeugdboekenschrijver Henri William Aalders, onderwijzer aan de Keucheniusschool en kerkganger in de Bergsingelkerk.In de Tweede Wereldoorlog
In de oorlogsjaren was de Bergsingelkerk het centrale punt in gereformeerd Rotterdam voor de hulpverlening aan behoeftige gezinnen. Onder leiding van dominee J.A. Tazelaar was de Noodcommissie ‘Hulp voor allen’ opgericht. Deze zetelde in de hongerwinter dagelijks in de kerk om voedsel te verstrekken aan zo’n 8000 personen. Het werk werd zo nu en dan belemmerd door de Sicherheitsdienst die tijdens de voedseluitdelingen invallen in de kerk deed.Ook fungeerde de Bergsingelkerk in de oorlogsjaren als onderdak voor gemeenteleden die door de bezetter werden gezocht vanwege hun verzetsactiviteiten of omdat ze zich niet hadden aangemeld voor de Arbeidsdienst. Ze vonden een schuilplaats in de ruimte tussen het dak en het houten kerkgewelf.Lees meer over verzetsstrijder Samuel Esmeijer.Gemeentelijk monument in 2000
Het leek er op dat de Bergsingelkerk ook zou verdwijnen. De hoge onderhoudskosten waren in de toekomst niet meer op te brengen. In 1999 werd besloten om de Bergsingelkerk te sluiten en te verkopen. Nog in datzelfde jaar besloot het college van B&W van Rotterdam een procedure te starten om de Bergsingelkerk als gemeentelijk monument aan te wijzen. Op 5 mei 2000 werd de aanwijzing tot monument een feit. De kerkenraad besloot dat de Bergsingelkerk eigendom zou blijven van de Gereformeerde Kerk Rotterdam-Centrum.Op zaterdag 25 november 2006 heeft burgemeester Opstelten de gerestaureerde Bergsingelkerk officieel geopend. Na jaren werk en veel inzet van vrijwilligers was het eindelijk zover. Het slotlied van de viering, lied 725 van het oud-katholiek gezangboek, was zeer toepasselijk.“Oud is de kerk, toch staat haar huis, al valt ook menige toren. Vallen torens ook in gruis, toch zijn de klokken te horen roepend en kleppend klein en groot, roepend alle ziel in nood, dorstend naar eeuwige vrede.”
