Gideonsbende gezocht

Christenen moeten stelling nemen tegen polarisatie, zegt Pieter-Jaap Aalbersberg (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding) in de jaarlijkse Protestantse Lezing die hij onlangs in Arnhem hield. Kerken moeten een positief ingestelde voorhoede zijn.. “Laat christenen een Gideonsbende zijn”.

Velen zullen hun wenkbrauwen ophalen bij zijn boute uitspraken. Het begrip ‘polarisatie’ is welbekend in kerkelijke kring. Het verketteren van (vermeende) tegenstanders – let op het woord ‘ketter’(!) – was zeker in het verleden een welbekend verschijnsel. Voor sommigen is religie, althans de georganiseerde vorm daarvan, zelfs het grootste kwaad ter wereld. Dat is helaas het kruis dat ook protestanten nog lang zullen moeten meedragen. Aalbersberg, Christelijk Gereformeerd (een traditionele tak van het protestantisme), zit daar echter niet mee en is kennelijk niet bang om de ‘Tale Kanaäns’ in de strijd te werpen.

Joodse mythe

Maar wat moeten we aan met de vorming van een Protestantse Gideonsbende in Nederland? Gideon was volgens de Bijbel een man die door God werd geroepen om de Israëlieten te bevrijden uit de hand van de Midjanieten en Amalekieten. Als we het oudtestamentische Bijbelboek Richteren er weer eens op naslaan, zien we dat Gideon met een keurkorps van zo’n 300 man – met uiteraard God aan zijn zijde en veel trompetgeschal – andere stammen ‘uit het oosten’ op de vlucht joeg. Een stammenoorlog die Gideon won.

De Gideonsbende: een Joodse mythe met een boodschap. Allereerst: een kleine groep goed gemotiveerde mensen kan veel bereiken. En vervolgens: wees niet hoogmoedig. Na de onverwachte overwinning wilden de Israëlieten Gideon tot hun koning kronen. Gideon weigerde dit omdat hij vond dat alleen God hun ware leider was. Volgens Richteren was het resultaat 40 jaar vrede in het Israël. Waarvan acte!

Eenheid en verscheidenheid?

Christenen moeten, volgens Aalbersberg, ‘onverdroten voortgaan in een optimistisch streven naar maatschappelijke harmonie, met als kerndoel het behoud van eenheid en verscheidenheid’. Dat lijkt een tegenstelling die riekt naar ‘autonomie in eigen kring’, het calvinistische leerstuk van Abraham Kuyper. Aalbersberg slaat hier echter wel de spijker op zijn kop. Het komt er uiteindelijk op neer dat wij mensen en groepen met een andere culturele en etnische achtergrond (in al hun verscheidenheid!) niet alleen moeten begrijpen maar ook als Nederlanders accepteren, met alle rechten en plichten die daarbij horen.

Dat is niet makkelijk. In mijn vroege jeugd zong ik nog vol overgave het lied ‘Wie Neerlands bloed door d’aderen vloeit, van vreemde smetten vrij…’.

Gedragspsycholoog Joshua Green 1) wijst in dit verband op ‘een fundamentele discrepantie in ons brein’. Door de evolutie hebben we geleerd ons te bekommeren om onze (directe) naaste, onze eigen stam. Concurrerende stammen moeten worden bestreden, dat zijn concurrenten. Die nemen ons ons voedsel en banen af…. Wantrouwen zit volgens hem min of meer in onze genen. We zouden dus moeten vechten tegen onze natuurlijke neigingen. We moeten boven onszelf uitstijgen, en dat is behoorlijk ingewikkeld.

Kerk een veilige plaats

Tenslotte brengt Aalbersberg de rol van de kerk ter sprake. Hij wist op buurtinitiatieven, wijkverenigingen en sportverenigingen die eenheid en solidariteit in hun wijk of stad stimuleren. Ook de kerk moet een dergelijke rol vervullen, een van die plekken zijn waar men zich veilig voelt, waar men solidariteit beleeft. Christenen in de breedte (protestant, evangelisch of katholiek) moeten zichtbaar een tegengeluid geven tegen maatschappelijke en religieuze polarisatie. En daarbij wijst hij terecht op de Bijbelse opdracht: heb God lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand en daaraan gelijk: heb uw naaste lief als u zelf.

1) Joshua Green: Moral tribes: Emotion, reason, and the gap between us and them, 2015