Een gelovig ongelovige….

Op donderdagavond 17 februari stond pelgrim Arno Diederen in vol wandeltenue op het podium van de Bergsingelkerk, voorzien van hoed en wandelstaf. Hij was van Amsterdam naar Rome gelopen en kwam op uitnodiging van Lydia Roosendaal, de pastor van onze kerk, verslag doen van zijn belevenissen. Nu heb ik weinig met sport en al evenmin met rooms gedoe. Maar goed, Lydia had mij verzekerd dat het interessant zou worden, dus liep ik in de regen naar de kerk.

En jawel, de verwarming van de kerk was juist kapotgegaan. Ook de organist die alles muzikaal zou opleuken lag ziek te bed. Jammer dus! De toeschouwers schaarden zich in de helverlichte kerkzaal kleumend rond het podium waar Arno samen met onze Lydia moest trachten vanuit Amsterdam zonder ongelukken Rome te bereiken.

Ik zat al met gekromde tenen; een gemiddeld mens kan zich niet meer dan 25 minuten concentreren op een gesproken verhaal en sukkelt dan in slaap. Geen beamer, geen PowerPoint, geen plaatjes, alleen praatjes. Dus zag ik het al gebeuren!

Lydia Roosendaal

Maar ik vergiste me! Lydia bleek het goed in de hand te hebben. En op het podium stond een pelgrim op zoek naar wonderen. Welaan, er voltrok zich een klein wonder. Het publiek gaf een enthousiast applaus nadat Arno zijn lange discours had voltooid. Na afloop, onder het genot van een glaasje wijn, kocht ik zijn net verschenen bundel reisverhalen. Titel: Arno onderweg naar Rome: Ontmoetingen over Spiritualiteit en Zijn.

Ik heb het achter elkaar uitgelezen.

Op zoek naar wat?

Arno schrijft over spiritualiteit en zingeving. Hij brandt kaarsjes en wringt zich in talloze bochten om aan te tonen dat hij niet gelovig is. Het typische dilemma van een intellectueel. Hij heeft ‘niet echt iets’ met godsdienst. Dat wijst op een verhuld ietsisme….
Hij vindt het rituele gedoe in de katholieke kerk ‘verwarrend’ en ziet bij zichzelf een hang naar vervlogen tijden, ‘ongeneselijk ritueelkatholiek’. Daarmee bevindt hij zich in gezelschap van Godfried Bomans (Beminde gelovigen) en, in mindere mate, Gerard Reve (De duiding aller dingen). Gregoriaanse gezangen hebben zijn muzikale voorkeur: Credo in unum deo. Don’t get me wrong, schrijft hij, ik heb niets met GELOOF.

In Rome bezoekt hij het katholieke Friezenkerkje, waar de bekende pater en TV ster Antoine Bodar de scepter voert. Die kijkt hem doordringend aan en vraagt: …en heeft u God op uw weg ervaren? Arno’s antwoord – voor het altaar staande – zou ook hier een volmondig ‘nee’ moeten zijn.
Maar nee… Hij begint zich nu af te vragen wat er nu precies met het woord ‘God’ wordt bedoeld. Een typisch juridische truc, zou ik zeggen. Uiteindelijk concludeert hij ‘dat God is daar waar mensen samenkomen. En die das Gute willen doen’. In die zin ziet hij zichzelf als gelovige.

Noot: zijn achterban schrok van zijn uitspraken… ‘Ze ‘lieten me weten dat ze zich gaandeweg zorgen maakten dat ik in de Heer geraakt zou zijn.’ Waarvan acte.

Jezus Christus, alias JC

Arno’s pelgrimage voerde hem langs vele kloosters, airbnb gelegenheden en toevallige slaapplaatsen. In Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en uiteindelijk Rome. Een pelgrimage is nog steeds iets officieels katholiek en iedere pelgrim krijgt desgevraagd in een klooster of aanverwante gelegenheid een stempel op zijn pelgrimspaspoort: het Jacobsstempel. Aan het eind van de rit ben je officieel pelgrim, geen medaille maar een certificaat. Dat was nieuw voor me.

Tijdens zijn voettocht noteert hij vele gesprekken, met religieuzen in kloosters, met mensen die hem onderdak boden, en met toevallige passanten. Die gesprekken gaan over talloze zaken, maar vooral over God, religie en heiligen. Een voorbeeld dat mij trof.

In een Benedictijner klooster in de Elzas heeft hij een gesprek met zuster Miriam. Is haar vorm van leven de juiste weg, vraagt hij. De zuster heeft een duidelijke visie en straalt zekerheid uit. Nederig zijn. Eenwording met alles. Het geloof is uiteindelijk een weg naar transcendentie. Samen met andere zusters wil zij een baken zijn van rust. De christelijke boodschap van naastenliefde is al twintig eeuwen de enige constante in een chaotische wereld. Ook nu nog! De zelfopoffering van JC is een voorbeeld voor haar, een methode van zelfonderzoek.

Arno is onder de indruk maar ziet wel een roze olifant. Het misbruik en al die misstanden uit naam van JC. Al die slachtoffers die onder de gelofte van de weg naar de Hemel de Hel op aarde kregen voorgeschoteld. Maar dan relativeert hij weer: als je Marx verantwoordelijk houdt voor al de dictaturen die in zijn naam gevestigd zijn, dan kom je op een ander gesprek uit. Zo is het!

Visie op de kerk

De kritiek op de kerk als instituut is niet mals. Je hoeft niet meer naar de kerk voor een verhaal over kracht en hoop. Schoonheid, contemplatie en zingeving vind je nu in museum of bioscoop. Ook de Protestanten krijgen er van langs. Hun onderlinge strijd. In de Nederlandse Biblebelt zijn er dorpen met zeven kerken (o.a. Middelharnis). Uitspraak van een Zwitsers Protestant: de preciezen onder de ouderen maken het hier vrijwel onmogelijk om rekkelijk jongeren aan te trekken.

Het lijkt me wel wat zwaar aangezet, al moet worden toegegeven dat zijn stellingen een niet geringe kern van waarheid bevatten. Maar is hij consistent?

Arno maakt als pelgrim een dienst mee in een kloosterkerk in de Elzas. Als de torenklok het uur heeft geslagen heft een van de nonnen de openingszang aan. Dan staan de andere negentien religieuzen op als één en antwoorden vierstemmig. In een harmonie die me over doet stromen, schrijft Arno. Dit is de Harmonie van pure mensen, samen gezocht en gevonden. Men vraagt tot slot elkaars aanwezigheid daadwerkelijk te zien. En ik wentel me met een grote glimlach en betraande ogen in twintig keer diepgemeend zalvend oogcontact.

In de gereformeerde Bergsingelkerk op donderdag 17 februari zat het publiek in een kring om pelgrim Arno heen. Misschien zat God wel stiekem mee te luisteren. Wie weet…

Naschrift
In zijn bundel haalt Arno veel overhoop. Hij is zoekend zoals wij allen. U kunt zijn boeiende boekje bestellen via adiederen@xs4all.nl.
Warm aanbevolen!