De man die de Bergsingelkerk redde.
De Bergsingelkerk staat nog steeds fier overeind, populair niet alleen bij het kerkvolk maar ook bij de buurtgenoten en muziekliefhebbers. Sinds de bouw in 1914 is het een beeldbepalend element in Rotterdam Noord. Wie kan zich het Liskwartier voorstellen zonder de Bergsingelkerk met zijn bijzondere architectuur en fraaie interieur?
Dat dit monument er nog steeds staat is een wonder. Het was kantje boord of de kerk had plaats moeten maken voor een waarschijnlijk foeilelijk flatgebouw en het kerkvolk had moeten verhuizen naar de Prinsenkerk aan de Statensingel.
Goed, volg het spoor eens terug.
In 1991 kwam een gezamenlijke commissie van de hervormde en gereformeerde kerk tot de conclusie dat drie Protestantse kerken in het noordelijk gedeelte van Rotterdam te veel van het goede was. Het ging om de Prinsenkerk, de Opstandingskerk aan het Lisplein en de Bergsingelkerk. De onderhoudskosten rezen de pan uit en het aantal kerkgangers liep geleidelijk terug.
Het overleg tussen beide kerkgemeenschappen werd doorkruist door een onverwachte gift van fl 1.5 miljoen van een rijke donor die via een stichting de beide hervormde kerken aankocht en op die manier de beide kerkgenootschappen bevrijdde van hoge onderhoudskosten. De gereformeerden in van de Bergsingelkerk zagen dat knarsetandend gebeuren en voelden zich begrijpelijkerwijs in de steek gelaten. In de plannen van de commissie zou de kerk voor fl. 700.000,- worden verkocht en worden afgebroken.
Ondanks de weifelende houding van een gedeelte van het gereformeerde kerkbestuur, nam een groep bezorgde enthousiastelingen het initiatief om de kerk te behouden en richtte daarvoor een Stichting op (“Stichting Kerkbehoud Rotterdam-Centrum”). Een van de drijvende krachten daarbij was Johan Okkema, archivaris bij de gemeente Rotterdam en van jongs af aan lid (en ouderling) van de kerk.
Okkema in Trouw: “De kerk is voor mensen een ontmoetingsplaats met een eigen karakter. Het gebouw zelf heeft een monumentale architectuur. Door sloop van deze kerk zal een beeldbepalend gebouw uit Rotterdam verdwijnen”.
Penningmeester Van Gelder voelde zich in de steek gelaten door zijn hervormde geloofsgenoten: “De gulle gever steunt alleen twee Hervormde kerken in centrum-noord. Zo staat de Bergsingelkerk, als gereformeerde kerk, in de kou”.
De stichting kreeg veel steun uit de wijk en de politiek. Binnen korte tijd wist men meer dan fl. 100.00,- aan donaties bij elkaar te sprokkelen. De kerk bleef behouden en werd in 2000 door het College van Burgemeester en Wethouders aangewezen als gemeentelijk monument. Dat maakt in ieder geval afbraak een stuk ingewikkelder al blijven de kosten van onderhoud en renovatie nog altijd drukken op de kerkgemeente.
Johan Okkema kan dan ook als één van de belangrijkste redders van de Bergsingelkerk worden beschouwd.
Johan Okkema en André Kool tijdens afscheid in de Bergsingelkerk
Op 2 april jl. nam Johan afscheid van het leven. Hij werd 81 jaar oud en behoorde tot die generatie mannenbroeders die alle veranderingen na de oorlog heeft meegemaakt (en moest verwerken!). Hij heeft altijd zijn rug recht gehouden. Als hij tijdens een kerkdienst als lector Bijbelteksten voorlas, met een perfecte dictie, straalde hij overtuiging en zekerheid uit. Hij was een belangrijk deel van onze protestantse geloofsbeleving. Hij was meestal de vriendelijkheid zelve, maar kon ook fel van zich afbijten. Het kerkgebouw ging hem zeer ter harte. Hij liet als voorzitter van de orgelcommissie het fraaie Van Leeuwenorgel uit de Statensingelkerk – toen dat gebouw gesloopt werd – naar de Bergsingelkerk overbrengen. Het monumentale doopvont en de katheder met zijn bronzen adelaar uit de voormalige Nieuwe Zuiderkerk wist hij uit handen van opkopers te houden. Deze topstukken kan men nu nog bewonderen op het podium van de Bergsingelkerk, herinneringen aan de bloeitijd van de Gereformeerde Kerk.
Naast zijn talloze andere activiteiten was hij vele jaren lid van de kerkenraad en zo iets vereist een meer dan gemiddeld incasseringsvermogen. Niet voor niets werd hij enkele jaren geleden benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.
Vorig jaar vertrokken Johan met zijn partner André Kool naar Wolphaartsdijk in Zeeland, waar ze liefdevol werden opgenomen in de plaatselijke dorps- en kerkgemeenschap.
Johan overleed in corona tijd, overigens niet aan het virus. Er was geen mogelijkheid om hem grootschalig te herdenken. Ook een reden dit Memento Mori op deze website te plaatsen.
Zeventig jaar duren onze dagen,
of tachtig als wij sterk zijn.
Het beste daarvan is moeite en leed,
het gaat snel voorbij en wij vliegen heen.
(Psalm 90).
PS: uiteraard is het behoud van de Bergsingelkerk niet alleen aan Johan te danken.
Ook Leo van Gelder, Cees Beukema, Lo Hordijk, Johan Langerak en Bert van Namen alsook Piet van Gemeren, Nel Haasdijk en Jeltje Heitink verdienen een eervolle vermelding.
